VÙNG CAO của NGUYỄN HỮU THÀNH

Ông già Tây Nguyên

Nhà Lý luận phê bình Nguyễn Văn Thành

TÔI lang thang một cách thích thú qua những bức ảnh và tìm lối vào những suy nghĩ của nhà báo, NAG Hữu Thành, một người rất thích ngao du với chiếc máy ảnh bên mình, khám phá kỹ lưỡng những tư duy, cách diễn tả của ông theo một sự ủy nhiệm và thành kính. Đấy là album ảnh đen trắng chụp ở vùng cao Bình Thuận, Ninh Thuận, Tây Nguyên và Tây Bắc. Tôi xem kỹ tất cả những bức ảnh và cố gắng diễn giải bằng ngôn từ những gì chúng gợi cho tôi để cảm xúc, suy nghĩ và hiểu. 

Ảnh của ông không phải là cái gì đó bí ẩn, hư ảo và phi lịch sử của sự hiển diện và ngưng đọng. Mỗi bức ảnh của ông như một thứ nghệ thuật của phương thức thông tin về con người, một vùng đất, như một cuộc nói chuyện gắn liền với những quan hệ xã hội cụ thể. Ảnh của ông thực sự có giá trị vì nó không chỉ là một cái nhìn bất chợt vào thế giới. Dáng vẻ riêng, cách diễn giải riêng, Hữu Thành linh cảm được và đánh giá đúng đối với từng khung hình cá biệt dựa trên khía cạnh hiện thực. Ngoài ra ông có khả năng ghi lại ở một dạng thái tác động được đến tình cảm con người, qua đó làm tăng thêm hiệu lực của thông tin bằng ảnh. Làm được điều này không chỉ đòi hỏi tài năng, sự hiểu biết mà còn đòi hỏi người cầm máy có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực sáng tác. Với ông “nghệ thuật vị nghệ thuật” dường như chỉ để chơi chứ không có lý do tồn tại hữu dụng. Tính tài liệu trong ảnh của ông mang lại một ưu điểm lớn là giúp độc giả hình dung ra sự việc một cách chính xác nhất. Ví dụ như bức ảnh  “Người đan giỏ” (6), “Dệt vải” (34), thậm chí cả với những bức ảnh chân dung như “Trang phục gái H’mông” (35), ngồn ngộn những chi tiết có tính tư liệu, người xem chỉ cần nhìn vào ảnh là nhận thức được nội dung của nó.

.

Những bức ảnh của ông đem lại cho người xem cách nhìn mới vào chính những khía cạnh rất quen thuộc của cuộc sống. Trong bộn bề công việc hàng ngày, người ta nhiều khi không có thời gian nhận ra những sự việc thông thường nhưng rất đáng quan tâm, như bức ảnh “Đá cầu” (42) hay “Người quản tượng” (102). NAG Hữu Thành đã thực sự để lại dấu ấn riêng của mình trong album này bằng cách nêu bật lên những hình ảnh buộc độc giả phải suy nghĩ về số phận con người, vùng đất mà ông đã đi qua.  

Ảnh của HT luôn muốn truyền đạt đến người xem một ý tưởng nào đó. Thông thường cuộc sống diễn ra trước ống kính đều có khía cạnh khách quan và chủ quan: Theo khách quan thì nhà nhiếp ảnh dùng phương pháp miêu tả. Còn theo chủ quan thì nhà nhiếp ảnh cố gắng thể hiện được quan điểm của mình và tìm cách ảnh hưởng đến độc giả. Xem ra Hữu Thành khá khôn ngoan, ông lợi dụng cả hai, dùng thực tế để diễn tả theo cách của mình. Vì thế dù chụp đã lâu mà những bức ảnh của ông vẫn tươi rói mà không hề đông cứng. Một loạt những bức ảnh ở trần của các cô gái dân tộc cho thấy NAG Hữu Thành có khả năng thể hiện nhiều ý tưởng khác nhau về cùng một để tài. Cứ tự nhiên như vốn là vậy, người ta không ồ lên bởi vẻ đẹp bóng bẩy, được chăm chút, nuôi dưỡng công phu, choáng ngợp nhưng xa lạ. Xem những tấm ảnh bán thân của ông ta cảm nhận một vẻ đẹp quen thuộc, gần gũi, để lại trong lòng một hoài niệm hoang sơ, dâng hiến và trong veo như nước suối nguồn (84, 125, 126). Trong phạm vi miêu tả thực tế NHT luôn tránh những yếu tố thừa. Ông thường dùng ánh sáng, bố cục, tạo ra một độ căng nhất định, kích thích óc tưởng tượng của người xem. Nhà nhiếp ảnh HT làm việc này rất khéo, không mất vẻ phóng khoáng tự nhiên của ảnh mà hình thức của hình ảnh dựa trên sự tổng hợp giữa bố cục đường nét, và bố cục ánh sáng cứ quyện vào nhau (74).

Tác giả Nguyễn Hữu Thành

.

Trong bộ ảnh này nhà nhiếp ảnh HT hay dùng nhiều hậu cảnh để khắc họa cuộc sống của đối tượng. Bối cảnh của ông cũng tham gia vào câu chuyên để kể về chủ nhân của mình, làm rõ thêm tính cách của nhân vật (46). Nhằm mục đích truyền cảm hứng ông thường lựa chọn điểm nhấn của khuôn hình chính là phong cách sống của từng cá nhân được đề cập, vẽ lên những mong muốn từ cuộc sống hàng ngày (20, 72). Nếu như trong ảnh “Hai bà mẹ” (104) ông sử dụng những khoảng nét sâu cho mục đích sáng tạo để đạt được những hiệu quả có sức diễn cảm thì “Mẹ và bé” (37), “Tình yêu trên lưng” (81), ông lại sử dụng phối cảnh hình học với bố cục đường nét của bức ảnh để diễn giải.

.

Khi chụp chân dung ông vẽ nên những nét cá tính, thể hiện tầng lớp xã hội cũng như nghề nghiệp mà nhân vật gắn bó trên nét mặt, cử chỉ và dáng điệu. Khi chụp ông trung thành tìm kiếm môi trường tự nhiên của nhân vật nhằm nâng cao giá trị thông tin bằng những chi tiết mà người xem cảm thấy rất thích thú. Ảnh “Người đàn bà đeo kính” (28), trọng tâm bức ảnh là khuôn mặt, chiếc kính đeo trễ, một bên là sợi dây thay cho chiếc gọng kính bị mất rất tự nhiên, thể hiện rất biểu cảm cá tính và tâm trạng của đối tượng. Bức ảnh “Người con gái H’mông” ông lại lấy đặc điểm trang phục làm điểm nhấn (35). Còn đến “Người đàn bà chăm bò” (72), “Thiếu phụ cõng con” (93), hay “Ông già Tây Nguyên” (101), NAG Hữu Thành lại phát hiện những khoảnh khắc mà nhân vật của ông đang làm những công việc biểu đạt cho hoạt động cá thể của họ để khắc họa làm cho chúng trở nên đặc biệt sống động.

. 

.

Bộ ảnh “Vùng cao” như một minh chứng cho “Hạnh phúc nằm trong những điều thật giản dị”. Thả mình, miên man theo dòng ảnh của NAG Nguyễn Hữu Thành tôi lại nghĩ đến quan điểm về “Chủ nghĩa hậu hiện đại”. Một số nhà phê bình nhận định rằng: Trong thời kỳ này tài năng cá nhân, sự tự do, khả năng tạo ra cái mới có sức thuyết phục cao là cơ sở độc nhất và quý giá cho nghệ thuật nhiếp ảnh tỏa sáng. Tôi thấy ông ở trong lớp người này!