 |
| Nhà thơ Trần Duy Lý |
HT
– “Biển
chẳng giả đâu anh
như đời vậy đó
Thật giả ở
người thôi
Sống nhiều
anh sẽ rõ…”
Đọc
những khổ thơ đầu tiên của anh Trần Duy Lý trong bài thơ “Trò chuyện với người
câu khơi”, tôi xúc cảm tuôn trào bởi từ nay sẽ khó có dịp chuyện trò với anh
nữa. Hôm qua tôi thăm anh nằm trong khoa chăm sóc đặc biệt bệnh viện An Phước – Phan thiết. Anh nắm lấy tôi rơi nước mắt mà không tâm sự được vì anh phải cần sự trợ giúp
của máy thở oxy. Căn bệnh phổi đã quật ngã anh quá nhanh trong khi cách đây
mươi hôm anh đã còn cười với anh em bên tách cà phê nhà của Tuấn. Anh năm nay
đã 84 tuổi
“
Th.. ơi, đời anh là bi kịch “ lâu lâu anh lại thốt lên như thế làm tôi đắng
lòng rồi cứ động viên anh mãi “ chuyện đời nó thế anh!”. Anh kể “…gia đình tao sống
quá khổ trong thời cách mạng văn hóa ở ngoài xứ Hà Tĩnh. Lấy vợ thì vợ là đảng
viên còn tao là cán bộ quèn. Xung đột liên tục đến mức sau 1975 phải bỏ gia
đình tự nguyện vào nam để làm cán bộ tăng cường. Sống miền nam cũng làm cán
bộ quèn từ Ty Văn hóa cho đến cái Hội Văn Nghệ tỉnh vốn dành cho những thằng dở hơi…” …Ngồi ở quán cà phê bình dân của bạn Tuấn ( cùng nghề báo ) tán dóc với
anh Trần Duy Lý trong một góc nhà. Góc nhà tuy nhỏ nhưng chúng tôi lại chỉ bàn
chuyện văn học đủ mọi cấp độ, từ chuyện văn học xóm làng đến TW rồi thế giới
nữa chứ. Cách đây hơn nữa năm, nhận
thấy anh có sức khỏe không tốt rồi tôi phán: “ Anh Lý, tôi thấy cả đời anh
theo món Văn Nghệ với biết bao bài viết chuyên về bình thơ, nhiều bài thơ hay…thế
tại sao năm nay anh lại không có 1 tập sách để đời nhỉ, hơn 80 tuổi rồi còn gì.
Một hôm anh lại mang “ vấn đề” của tôi nêu cho các vị lãnh đạo Hội Văn nghệ
tỉnh và họ đã OK vì anh thuộc loại cây Đa , Đề của hội. Anh mừng liền báo “ HT,
Hội nó cấp cho tao 12 triệu đồng đề làm cuốn sách như mày nói đó nhen..” ..”
Hay quá anh, tôi sẽ cúng ứng cho anh miễn phí toàn bộ ảnh nghệ thuật minh họa
cho cuốn sách nhen”. Thế là cuốn “ Thơ cùng bạn thơ” của anh Trần Duy Lý ra
đời…Tôi vừa nhận được bài viết : TỪ NHỮNG TRẢI NGHIỆM CUỘC ĐỜI” của tác giả Huy Thắng vừa viết bình cho tập
sách này. Với mong muốn anh sớm bình phục trở lại tôi đăng trên BLOG LANG THANG
như một lời chia sẻ cùng anh.
 |
| Anh Trần Duy Lý |
Từ những trải nghiệm cuộc đời
(Đọc :” Thơ cùng bạn thơ “ của
Trần Duy Lý
- Tạp luận và thơ -Nhà xuất bản Hội nhà văn , 2018 )
Huy Thắng
Phải nói ngay rằng tập sách :” Thơ cùng bạn thơ “ của nhà thơ Trần Duy
Lý vừa gửi ra Hà Nội tặng tôi không lấy gì làm bắt mắt về hình thức,ruột sách các phông chữ chưa đẹp vì đây là tập sách nói
về thơ. Việc sắp xếp bài trong tập sách chưa khoa học, xen lẫn thơ và bình thơ
nên bạn đọc khó theo dõi.
“ Thơ cùng bạn thơ “ chỉ có 6 bài
thơ của Trần Duy Lý và thêm một bài bàn về bài viết trong tập tiểu luận và bút
kí về nhà văn “ Nhà văn, anh là ai “ của nhà văn Ma Văn Kháng còn lại 39 bài
khác hoàn toàn nói về thơ, là những bài được tác giả điểm những tập thơ và bình
về những bài thơ hay của các nhà thơ, bạn viết trong và ngoài tỉnh Phan Thiết
đã được xuất bản và in trên báo những năm qua.
Trước hết tôi trân trọng tác giả tập sách.
Thời buổi này người ta lao ra đường bươn trải kiếm sống tỗi ngày hoặc nếu không
thì nhậu nhẹt lai rai thâu đêm, cà phê suốt sáng thì Trần Duy Lý lặng lẽ ngồi
đọc thơ , kể cả thơ của người quen lẫn người lạ. Không chỉ đọc mà rồi anh còn
ngồi suy ngẫm viét ra những cảm nghĩ, những tâm đắc của mình với tập thơ, với
bài thơ. Chia sẻ những cảm súc, những
cái hay, cái sâu sắc trong mỗi tập thơ, mỗi bài thơ.
Chú ý đầu tiên với tôi là Trần Duy Lý không chỉ dừng lại ở các bài thơ
của các nhà thơ đã có tên tuổi- điều nhiều người vẫn làm - mà anh còn dành
nhiều bài nói về những bài thơ của những người làm thơ mà tên tuổi còn chưa
được định hình nhưng theo quan niệm của anh đó là những bài thơ hay, những tập
thơ đáng đọc dù được xuất bản ở trung ương hay các nhà xuất bản địa phương. Tức
là vô tình hay hữu ý Trần Duy Lý không dựa vào tên tuổi, miễn là đó là thơ hay.
Cugx phải nói thêm, dù lấy tiêu chí là chất lượng thơ nhưng đâu đó như anh có
viết nhiều hơn về các người làm thơ ở Phan Thiết, Bình Thuận, nơi anh đang sinh
sống và làm việc từ nhiều năm nay
Gọi là tạp luận và thơ tức là có tạp luận và có thơ vậy nhưng cả tập
sách 130 trang13,5 x 20 cm này chỉ vỏn vẹn có 6 bài thơ của tác giả. Tôi quen
biết Trần Duy Lý cách nay chừng trên dưới 50 năm, ngày ấy anh đang công tác bên
hội văn nghệ Hoàng Liên Sơn và trước đó tôi đã đọc thơ anh in trên tạp chí văn nghệ Hoàng Liên. Những năm
sau đó anh vẫn làm thơ dù anh không còn trên Lào Cai mà trôi dạt mãi tận Phan
Thiết cực Nam, quê hương thứ 2 của anh. Những bài thơ được anh chọn in trong
tập không có bài đã được anh in cũ mà đều như được viết những năm gần đây.Tuy
số lượng thơ chọn in ít vậy nhưng đó là những bài thơ đáng để đọc vì trong mỗi
bài thơ hàm chứa nhiều triết lý, nhiều tâm sự :” Biển chẳng giả đâu anh / Thật như đời vậy đó / Thật giả ở người thôi
/ Sống nhiều anh sẽ rõ / ( Trò chuyện với người câu khơi ), “ Mẹ, mẹ ơi / Con vua cũng thua con Phật /
Câu nói người xưa giờ con thấy thật rồi / Câu nói người xưa giản dị ít lời / Mà
mãi cuối đời con mới hiểu ( Nghĩ về câu nói của người xưa ).
Tạng của Trần Duy Lý là triết lý, là ngẫm ngợi. Những điều đó
không chỉ ở trong thơ anh mà ở cả trong những bài thơ, tập thơ mà anh chọn bình.
Ví như bài viết về bài thơ :” Diêm “ của Vũ Quần Phương :” Que diêm sống / Khi đang chết /Nằm trong hộp tối bao nhiêu ngày /
Chỉ để một phút giây /Bừng sáng / Ánh sáng đang ở đâu / Không ở gỗ / Không ở
chất diêm sinh:”/ Mà ở phút giây rùng
mình / Va chạm /
Xin đọc cả bài thơ của Vũ Quần Phương và lời
bình về bài thơ của Trần Duy Lý để hiểu
sự sâu sắc, nhiều trải nghiệm cuộc đời của một ngươì làm thơ đã vào tuổi bát
thập : “Một que diêm hay một hộp diêm đi
nữa thì có gì mà thành thơ ?Ấy vậy mà với một nhà thơ lớn thì dã trở thành thơ,
hơn thế nữa còn là một triết luận về lẽ đời, sống chết….Bí quyết để có bài thơ
Diêm nằm ở :” Phút rùng mình va chạm “ Rõ
ràng sự va chạm để tạo ra phút giây bừng sáng và nhà thơ đã chộp lấy để cấu tứ
nên bài thơ…Bài thơ ngắn gọn không những chặt chẽ về cấu trúc mà ý tình cũng
rất sâu xa. Que diêm sống khi đang chết “ nghe đơn giản mà thật sâu xa vì nó không
chỉ là chuyện que diêm mà là chuyện con người, chuyện cuộc đời, chuyện về cái
lẽ sống chết…sống nhiều , sống ít không quan trọng mà quan trọng hơn cả là sự
tỏa sáng, có ích cho đời.
Tôi
nghĩ, sự liên hệ thơ ca để cảm nhận cuộc đời như trên ở Trần Duy Lý dễ được sự
đồng thuận của bạn đọc.
Không chỉ qua bài thơ của Vũ Quần Phương
mà với những bài thơ khác những nhà thơ khác được Trân Duy Lý chọn bình in
trong tập này đều chung một cảm nhận sâu sắc và tinh tế như vậy như bài anh
viết về nhà thơ Quang Chuyền , không phải chỉ chọn thơ mang tâm nguyện của mình
mà còn phần nào nói lên được cả bản chất nhân hậu của con người nhà thơ Quang
Chuyền như khi anh trích dẫn bài thơ :”Tự nhủ “ :”Sinh ra đã khóc thay cười /
Mấy ai đi hết kiếp người không đau / Thôi thì lúc sống thương nhau / Mai ngày
xa khuất bạn bầu đỡ quên /.
Hay nói về thơ của Hàn Thi, Trần Duy Lý như
đồng cảm, thấu hiểu nên đã chia sẻ với nỗi lòng của người xa xứ khi anh chọn
giới thiệu tập thơ “ Nỗi niềm cát bụi “ do
nhà xuất bản Thuận Hóa ấn hành:” Tôi xin đời chút mật / Đời cho tôi đắng cay
/ Nhân tình và thế thái / Trong tim đã tràn đầy /
Với những bài thơ được anh cho là hay để
bình như những bài thơ ngắn của Nguyễn Hoa”. “ Cho đứa con khuyết tật “ cuả
Đoàn Vũ”, “ Hướng về biển Đông “ của Nguyễn Long”, Nhịp thầm “ của Nguyễn Thanh Tuyên, Rượu làng
Vân “ của Thái Anh, “ Không đề “ của nhà thơ Nguyễn Đông Nhật”, “ Người đàn bà
gánh biển “ của Hậu Cốc Ngang, “ Lời thề
mùa đông “ của Bùi Hoàng Tám’, “ Gió chùa đây “ của thượng tọa Thích Tấn Tuệ v
v …hay những tập thơ của Trần Tuấn Hùng, Hàm Tử, Dương Thế Vinh.v.v…đều cho ta
cảm nhận Trần Duy Lý sự vô tư, tinh tế và đầy chia sẻ trong việc chọn thơ và tâm
huyết bình thơ cho dù thơ của ai hay từ nhà xuất bản nào.
Tôi
không thể trích ra hết những bài viết, nhưng lời bình sâu sắc của Trần Duy Lý,
hay chỉ là những cảm nhận riêng tôi mà điều đó còn phải ở nơi mỗi người đọc.
Và cuối cùng vì nội dung hấp dẫn nên tôi
đã quên hẳn đi những khiếm khuyết về hình thức của tập sách mà tôi đã nhận xét
ở ngay đầu bài viết
Biển chẳng giả đâu anh
Thật như đời vậy đó
Thật giả ở người thôi
Sống nhiều anh sẽ rõ…
Tôi biết từng ngọn gió
Tôi thuộc từng màu mây
Biển dự báo thiệt hay
Ngày nào e bão tố…
Loại tăm nào nhiều cá
Màu nước nào nông sâu
Rạng nào sẽ buông câu
Sống nhiều anh sẽ rõ…
Cả cuộc đời tôi đó
Gắn bó nghề câu khơi
Sống với nước, với trời
Làm sao chê biển giả!
Trách mình còn dốt quá
Chưa biết cả nông sâu
Chưa nhuyễn với sắc màu
Nên nhìn đâu cũng giả!
Nhân quả trong cõi phù du
một
cuốn sách hay dành cho mọi người
Cầm trên tay cuốn sách Nhân quả
trong cõi phù du của Hòa thượng Thích Thiện Đạo và Thích Nữ Viên Thắng buộc tôi
nhớ tới câu nói của người xưa: “Đọc sách
hay làm cho thân ta ít lỗi”
Vâng! Nhân quả trong cõi phù du
là một cuốn sách hay về nội dung. Hay hơn nữa là đẹp về hình thức nhờ N.X.B
Đồng Nai làm việc với nghệ sỹ nhiếp ảnh Hữu Thành khi xem trên mạng về bức ảnh
nghệ thuật Ngàn năm mây trắng mà Hòa thượng Thích Thiện Đạo cùng với Sư cô
Thích Nữ Viên Thắng tâm đắc với bức ảnh nghệ thuật đó, thỏa thuận với nghệ sỹ
nhiếp ảnh Hữu Thành lấy làm bìa cho cuốn sách.
Tôi nói với nhà nhiếp ảnh Hữu
Thành, thế là anh có cơ duyên lớn rồi đấy vì tấm ảnh của anh đã làm nền cho một
cuốn sách hay; ngàn năm mây trắng bay bay là quy luật tự nhiên, còn nhân quả là
quy luật cuộc đời, quy luật con người. Tất cả đó làm nên quy luật muôn đời.
Nói về nội dung cuốn sách thì
bằng những câu chuyện, những tấm gương của người xưa rất sinh động, Hòa thượng
Thích Thiện Đạo cùng với Sư cô Thích Nữ Viên Thắng đã trích dẫn thì dù bất cứ
ai đọc cũng đều chọn con đường hướng thiện.
Tôi tâm đắc với bài viết của
Thích Nữ Viên Thắng: Nhạc Trịnh qua cách nhìn Phật giáo… Chả là Trịnh Công Sơn
đã viết: Mỗi ngày tôi chọn một niềm vui/ Chọn những bông hoa và những nụ cười…
và khi được phỏng vấn, nhạc sỹ đã trả lời:
“Tôi đang cố gắng quên Phật giáo
như một tôn giáo. Tôi muốn đó là thứ triết học siêu thoát mà ai cũng cần phải
học, ngay cả những người thuộc tôn giáo khác…”
Cũng từ lẽ đó mà ngẫm nghĩ về câu
nói thật chí lý của Sư cô Thích Nữ Viên Thắng:
Đời không đạo, đời vô liêm sỷ
Đạo không đời, đạo dạy cho ai.
Trần Duy Lý
