BÌNH DƯƠNG, NƠI CÓ NHỮNG NGÔI NHÀ CỔ XƯA....

Hôm rồi tôi đi Bình Dương dự họp 40 năm ngày ra trường của lớp phóng viên TTXVN khóa 14 (1977-2017). Gặp nhau, chỉ còn phân nữa anh em theo sĩ số của lớp học xưa và hầu như tất cả đã về hưu bắt đầu an vị của tuổi già rồi với biết bao nhiêu câu chuyện kể về nghề nghiệp và về cháu nội, ngoại ha ha….Riêng tôi, tôi lại có dịp nhớ lại những câu chuyện của xứ Thủ Dầu Một mà tôi đã có dịp viết về nó. Đó là câu chuyện của những chiếc nhà cổ trên 100 năm của xứ này

Từ nhỏ và cho đến khi trưởng thành, tôi sống cùng những căn nhà cổ ở cả nội lẫn ngoại. Vì vậy, sau này có dịp lang thang với nghề viết báo cứ nghe đâu đó có ngôi nhà cổ là tôi lọ mọ tìm đến xem. Và có một dịp tôi đến tỉnh Bình Dương.

Giữa thị xã Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương hiện có 2 ngôi nhà cổ của dòng họ Trần với độ tuổi hơn 100 năm nhưng vẫn còn nguyên vẹn các giá trị về mặt văn hóa và nghệ thuật kiến trúc. Hai ngôi nhà ấy nay trở thành điểm tham quan hấp dẫn đối với du khách khi đến thăm Bình Dương.Đó là ngôi nhà cổ của ông Trần Công Vàng và ông Trần Văn Hổ ở phường Phú Cường, thị xã Thủ Dầu Một. Cả hai ngôi nhà đã được công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp Quốc gia. Cả hai ngôi nhà đều được xây dựng và chạm khắc rất tinh vi, thể hiện trình độ kĩ thuật và mĩ thuật của người xưa rất tinh tế. Thích nhất vẫn là ngôi nhà của gia tộc Trần Văn Vàng.

Ngôi nhà cổ của ông Trần Công Vàng có kiến trúc theo kiểu nhà rường Huế, được xây cất từ năm 1889. Nhìn bề ngoài ngôi nhà có vẻ thấp, nhưng khi bước vào bên trong, hệ thống cột kèo, trần nhà cao làm cho không gian trở nên rộng rãi và thoáng mát. Từ chân cột đến mái nhà, bàn ghế, tủ, trang thờ, các khuôn cửa, hoành phi, liễn, câu đối, tranh tứ bình, thủ quyển… tất cả đều được chạm trổ, sơn thếp, cẩn xà cừ vô cùng công phu, khéo léo làm cho ngôi nhà mang vẻ đẹp vừa tráng lệ, vừa trang nghiêm. Ngôi nhà có một hành lang nội chạy vòng sau phần thờ tự. Hành lang này giúp việc liên thông giữa nhà khách và các buồng ngủ mà không phải đi ngang qua gian thờ nên đảm bảo được tính nghiêm trang cho gian thờ cúng của gia chủ.

 Vật liệu chính để làm nên ngôi nhà này phần lớn là các loại gỗ quý như cẩm lai, giáng hương, gõ, sến, mật… Những loại gỗ này lâu ngày lên nước đen bóng kết hợp với sắc đỏ vàng của hoành phi, câu đối và màu ánh bạc của các chi tiết khảm trai làm cho không gian ngôi nhà càng thêm nổi bật, thể hiện rõ chất phong lưu, quý phái của các bậc gia chủ xưa. Ngoài ra, xét về vị trí, ngôi nhà cổ của dòng họ Trần đều nằm gần sông Sài Gòn, nên rất thuận tiện cho việc chuyên chở cây gỗ từ rừng về để xây cất. Tuy vậy, điều quan trọng để làm nên vẻ đẹp của nhà cổ họ Trần là người chủ đã biết tuân theo đặc điểm truyền thống trong phong cách kiến trúc cổ của người Việt Nam. Đó là lối kiến trúc hài hòa với địa hình, phong cảnh và thiên nhiên vùng nhiệt đới.

Có thể nói, ngoài giá trị thẩm mĩ và kiến trúc, nhà cổ họ Trần còn phản ánh khá sâu sắc những yếu tố văn hóa, kinh tế, xã hội của tầng lớp thượng lưu vùng đất Thủ Dầu Một hồi thế kỉ XIX. Vì vậy, nó chính là một loại hình di sản độc đáo của vùng đất này./.