LANG THANG: VAPA & BƯỚC CHUYỂN…..

“ Bước Chuyển” tôi thích cụm từ này khi đọc bài báo”DÁM NGHĨ, DÁM LÀM - BƯỚC CHUYỂN ĐỂ THÀNH CÔNG” trên Tạp Chí Nhiếp ảnh số tháng 5/2015 . Trong nhận thức của tôi từ “ Chuyển” rất hay, nó báo hiệu cho một sự chuyển động cho một quá trình thay đổi nhận thức con người …. Nhưng bước chuyển ở đây theo tôi là một sự dứt khoát cho một thay đổi để trở nên tốt đẹp hơn thôi…..

Tuy nhiên, trong tư duy nhiếp ảnh nghệ thuật, sự thay đổi về nhận thức vốn sẳn có trong tiềm thức người nghệ sĩ nhiếp ảnh là không phải dể dàng gì bởi nó đã là sự tích tụ trong một thời gian dài. Ngoài nổ lực của các cấp lãnh đạo VAPA về phương pháp tiếp cận mới rất cần có sự nổ lực của bản thân những người cầm máy, người nghệ sĩ nhiếp ảnh, và bước chuyển đó còn phải từ các vị trong Hội Đồng Nghệ Thuật, các Ban giám khảo và kể cả mảng nội dung lý luận phê bình v.v…nhằm một mục tiêu : HÃY GẦN GỦI HƠN VỚI CUỘC SỐNG THỰC TẠI …Tôi vẫn hy vọng đây là bước khởi đầu tốt đẹp.Vì vậy, trên Blog “ Lang Thang”, tôi muốn giới thiệu toàn văn bài phòng vấn NSNA Vũ Quốc Khánh - Chủ tịch Hội NSNAVN, nhìn nhận những điều đạt được từ trại sáng tác của VAPA tại Quảng Ngãi vừa qua.

( Bài do Nhà báo Hoàng Thu Trang, thực hiện)

PV: Thưa NSNA Vũ Quốc Khánh - trên cương vị là Chủ tịch Hội NSNAVN, ông có thể chia sẻ Hội đã đặt mục tiêu chính là gì khi mở trại sáng tác tại Quảng Ngãi?

NSNA Vũ Quốc Khánh: Có thể nói rằng, bắt đầu nhiệm kỳ VIII này, việc nâng cao chất lượng tác phẩm, chất lượng hội viên đang là vấn đề được đặt lên hàng đầu. Chúng ta biết rằng nhiều chục năm nay, nhiếp ảnh làm phong trào rất tốt và có những kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, sau từng ấy năm, chúng ta nhìn nhận lại những sáng tác hiện nay thì thấy vẫn đang thiếu vắng điều gì đó, đang thua kém so với thời kỳ các bậc đàn anh, đàn chú đã làm. Thời kỳ trước đây trong chiến tranh, nhiếp ảnh Việt Nam có nhiều tác phẩm quen thuộc, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng công chúng yêu ảnh không chỉ trong nước mà còn trên trường quốc tế với giá trị là những thông điệp mạnh mẽ phản đối chiến tranh, để nói về một Việt Nam luôn mong muốn, yêu chuộng hòa bình… Nhìn nhận khách quan mà nói thì đó là những thời điểm mà cuộc chiến tranh ở Việt Nam đang là tâm điểm chú ý của cộng đồng quốc tế khi một dân tộc nhỏ bé đã kiên cường bảo vệ chủ quyền trước sức mạnh quân sự rất lớn từ hai đế quốc thực dân Mỹ và Pháp. Lúc này, nhiếp ảnh với vai trò ghi chép lịch sử của mình đã nắm bắt và phát huy hết thế mạnh, làm rất tốt việc dùng những hình ảnh chụp thật trong cuộc chiến để làm vũ khí phản chiến hết sức hiệu quả. Bên cạnh đó lịch sử nhiếp ảnh còn ghi nhận công lao của các NSNA, các phóng viên, nhà báo thời kỳ đó đã lăn xả, sống chết với nghề để có thể cống hiến những tác phẩm bất hủ.

Sau này, nhiếp ảnh Việt Nam phát triển theo một hướng hơi khác đi, chúng ta tham gia vào các hoạt động nghệ thuật nhiều hơn, hội nhập quốc tế cũng theo định hướng này. Từ năm 1999 chúng ta gia nhập FIAP, rồi chơi các sân chơi quốc tế… những cái được cũng có, bên cạnh những tác phẩm ảnh nghệ thuật tốt, thì rõ ràng với những người tâm huyết và theo dõi nhiếp ảnh nhiều năm vẫn cứ cảm thấy chưa hài lòng, thấy chúng ta đang thiếu vắng điều gì đó, thiếu những bức ảnh được xã hội, đặc biệt là được công chúng nhân dân đánh giá. Đó chính là những điểm còn hạn chế của nhiếp ảnh Việt Nam, cần chúng ta có những bước đi mới, định hướng mới để làm cho nhiếp ảnh đến được gần hơn với cuộc sống, với công chúng và được xã hội đánh giá. Đồng thời, sự lan tỏa của nhiếp ảnh, giá trị của nhiếp ảnh phải được công nhận.

Từ những trăn trở này mà Hội NSNAVN đã triển khai thêm một định hướng mới trong nhiếp ảnh mà bắt đầu từ nhiệm kỳ này chúng ta bắt tay vào thực hiện, đó chính là việc tổ chức những trại sáng tác hơi “đặc biệt” hơn một chút, để lồng ghép nhiều nội dung với nhau và quan trọng là tư vấn, định hướng sáng tác nhiếp ảnh mới cho anh em nhiếp ảnh Việt Nam, đặc biệt là những nghệ sĩ đang trong độ tuổi cầm máy sung sức và giới nhiếp ảnh trẻ - thế hệ nhiếp ảnh kế cận. Tôi cho rằng điều này là quan trọng vì nhiếp ảnh trên hết cần có sức khỏe, có đam mê, cần những sáng tạo trẻ, chính vì vậy, đây là đối tượng mà Hội NSNAVN đang hướng tới. Bên cạnh những nội dung khác như tăng cường tập huấn công tác thẩm định ảnh, không chỉ phục vụ việc anh em sau này tham gia vào các hoạt động thẩm định ảnh, công tác giám khảo mà chính là cung cấp kiến thức, cái nhìn khách quan để sau này anh em hướng ống kính của mình trong việc sáng tác và làm nghề. Đây cũng là lý do chính để Hội NSNAVN vừa rồi dành một phần lớn thời gian của trại sáng tác Quảng Ngãi cho việc định hướng sáng tác và tập huấn công tác thẩm định ảnh. Hai nội dung này được lồng ghép với nhau một cách chặt chẽ, liên quan hữu cơ đến các hoạt động của nhiếp ảnh Việt Nam.

Trại sáng tác tại Quảng Ngãi là trại chọn lựa có tính cơ cấu vùng miền để trước hết phục vụ cho việc sau này các nghệ sĩ tham gia vào các hoạt động của Hội trên phạm vi cả nước; bên cạnh đó, trại còn lưu ý đến việc lựa chọn những tài năng trẻ, những tay máy có đủ điều kiện phát triển để đào tạo. Đây chính là những nét mới của trại lần này. Việc Hội thực hiện khâu tuyển lựa, đưa ra yêu cầu kiểm tra đầu vào, rồi khi đã tham gia trại chúng ta nâng cao dần các yêu cầu về thuyết trình “đọc” ảnh tại trại, trả lời phản biện và thậm chí là yêu cầu anh em viết bài đánh giá, thẩm định về một tác phẩm cụ thể, để từ đó có căn cứ đánh giá năng lực, trình độ của anh em nhằm tìm ra hướng đào tạo tốt nhất có lẽ cũng là điểm khiến nhiều anh em hội viên, thậm chí ngay cả trại viên cũng sẽ rất bất ngờ. Tuy nhiên, theo tôi, đó là những việc làm cần thiết, nhằm đạt được mục tiêu là xây dựng lực lượng nhiếp ảnh trẻ nòng cốt cho tương lai.

Và đây là trại đầu tiên thử nghiệm phương pháp này, sau này Hội sẽ tiếp tục mở thêm các trại ở khu vực phía Bắc, khu vực phía Nam và các trại viên vẫn phải trải qua trình tự các bước kiểm tra như với phương pháp đã làm tại trại Quảng Ngãi.

PV: Vâng, với tính chất là trại thử nghiệm, vậy bản thân ông có đánh giá như thế nào về tính hiệu quả của trại lần này?

NSNA Vũ Quốc Khánh: Với trại thử nghiệm này tôi có một vài đánh giá như sau. Thứ nhất về mặt sáng tác. Qua mấy ngày đi thực tế sáng tác ở huyện đảo Lý Sơn, rồi các tỉnh miền núi, thâm nhập vào đời sống của đồng bào dân tộc, kể cả ở các vùng đô thị, các khu kinh tế, công nghiệp… của tỉnh Quảng Ngãi, có thể thấy tay máy của hầu hết anh em khá vững chắc. Đây gần như một cuộc chụp marathon, chỉ trong vòng mấy ngày mà chất lượng bộ ảnh của anh em sáng tác về khá tốt. Chưa kể đã có nhiều những công nghệ chụp mới được áp dụng như chụp từ trên không với thiết bị flycam, chụp dưới nước… cho thấy anh em đã rất hăng hái đầu tư và có cách thể hiện rất tốt. Điều đó còn nói lên một điều rằng chúng ta hiện cũng đã theo kịp bạn bè khu vực và trên thế giới bằng nhiều phương thức chụp ảnh khác nhau.

Qua cuộc triển lãm “Đất và người trên quê hương Hải đội Hoàng Sa” - trưng bày những tác phẩm chọn lọc trong đợt thực tế sáng tác tại Quảng Ngãi, tôi đã rất vui khi nhận được phản hồi tích cực của người dân khi đến xem, tham quan triển lãm, đặc biệt là phản hồi của lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo các đoàn thể. Anh Lê Quang Thích - Phó Chủ tịch thường trực UBND tỉnh Quảng Ngãi còn đề nghị Hội VHNT tỉnh phối hợp với Hội NSNAVN lưu trữ lại những files ảnh này và tỉnh sẽ mua để làm quà tặng cho các nhà đầu tư đang làm việc với huyện đảo Lý Sơn, làm quà lưu niệm phục vụ cho quảng bá du lịch và đối ngoại… Trong đợt sáng tác tác lần này nhiều nghệ sĩ đã sử dụng các thiết bị nhiếp ảnh hiện đại để chụp ảnh trên không, dưới nước… tạo ra những bức ảnh với góc nhìn độc đáo, gây thích thú, ngạc nhiên cho người xem. Nói như vậy để thấy rằng, việc sử dụng các thiết bị, công nghệ ảnh hiện nay phục vụ rất nhiều cho hoạt động đầu tư, du lịch, trong tổ chức, điều hành các công việc của cơ quan nhà nước. Chúng ta đang hướng tới nhiếp ảnh phải phục vụ cho đất nước, cho xã hội. góp phần thiết thực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Bên cạnh đó, phần định hướng sáng tác, tập huấn công tác thẩm định ảnh vẫn còn một số hạn chế nhất định. Một số anh em vẫn đang loay hoay theo kiểu chụp những gì đèm đẹp, sáng tác theo ngẫu hứng nhiều hơn chứ chưa xây dựng được những ý tưởng, chưa đặt được cho mình mục tiêu, hoặc chưa xây dựng được những chuyên đề mình cần hướng đến; đáng chú ý là cách xây dựng những bộ ảnh, sách ảnh… là những vấn đề mà anh em còn rất lúng túng thì ở trại này Hội đã nhận thấy những điểm hạn chế đó ở các nghệ sĩ để tập trung khắc phục. Theo đó, Hội đã cung cấp thông tin, hướng dẫn, hệ thống các phương pháp làm theo cách khoa học, hiệu quả, thậm chí gợi mở các ý tưởng xây dựng các dự án ảnh bộ, dự án sách ảnh lớn cho anh em dự trại để từ đó, sau khi rời trại, anh em có thể tự mình thực hiện những đề tài ảnh bộ mà mình yêu thích.

Các nghệ sĩ cũng còn khá lúng túng trong vấn đề thẩm định một bức ảnh, chưa nắm vững các quy tắc thẩm định để biến nó thành kỹ năng, thành lợi điểm riêng của mình. Tất nhiên việc thẩm định ảnh không chỉ khô khan “đọc” theo quy tắc, mà còn cần rất nhiều yếu tố khác nữa như văn hóa, cảm xúc… cho nên Hội sẽ tiếp tục đặt ra mục tiêu để có hướng đào tạo phù hợp nhằm xây dựng một đội ngũ thẩm định trẻ, kế cận để phục vụ tốt hơn cho hoạt động nhiếp ảnh nước nhà.

Theo tôi những điểm đã nêu ở trên là những hiệu quả nhìn thấy rõ nhất của trại lần này tại Quảng Ngãi.

PV: Với việc nhìn nhận, đánh giá hết sức cụ thể các mặt hoạt động của trại lần này, vậy theo ông mô hình kế tiếp của Hội khi mở các trại sáng tác tới đây là gì?

NSNA Vũ Quốc Khánh: Ngay trong buổi tổng kết trại Ban Tổ chức cũng đã ghi nhận nhiều ý kiến đóng góp thiết thực, trong đó, có thể thấy việc tiếp tục đổi mới hoạt động tổ chức các trại sáng tác ảnh là một điều hết sức cần thiết.

Đối với từng nội dung, chúng tôi sẽ làm kỹ hơn. Thí dụ liên quan đến vấn đề định hướng sáng tác, trại tới Hội sẽ đặt ra nhiều đề tài hơn, thậm chí có thể lên trước một danh sách các đề tài để anh em lựa chọn thể hiện. Hội sẽ có một chuyên đề trình bày kỹ lưỡng về vấn đề này để cung cấp kiến thức cho anh em trước khi đi vào thực tế sáng tác. Hoặc khuyến khích anh em làm theo cách so sánh, tức là vừa chụp theo đề tài bắt buộc của trại, vừa chụp một đề tài mình yêu thích - sau đó cùng xem xét, đánh giá, phân tích lại xem cách lựa chọn nào hiệu quả, phân tích mặt ưu, nhược của cả hai phương cách… theo tôi sẽ rất bổ ích cho anh em nghệ sĩ.

Về phần thẩm định ảnh, trại kế tiếp, Hội sẽ đẩy mạnh việc phân tích nhiều hơn, để dành thời gian cho các nghệ sĩ trao đổi không chỉ với Hội đồng phản biện mà ngay cả giữa các học viên với nhau, có như vậy mới tăng cường được tính tương tác trong các buổi học, giúp học viên thực hiện việc “đọc” ảnh nhuần nhuyễn hơn. Việc giải thích các quy tắc thẩm định ảnh cũng sẽ phải được chú trọng nhiều hơn nữa, nhằm làm sáng rõ những vấn đề còn lúng túng của nghệ sĩ khi tham gia thẩm định một tác phẩm ảnh. Và điều quan trọng hơn, rất có thể trại tới Hội sẽ thử nghiệm để anh em có cơ hội thực hành ngay tại trại với một cuộc chấm chọn ảnh sáng tác của chính các trại viên.

PV: Tôi có được nghe nói đến mô hình đào tạo theo hình chóp, vậy theo ông chúng ta sẽ áp dụng mô hình đào tạo này trong tương lai như thế nào?

NSNA Vũ Quốc Khánh: Qua đợt tổ chức trại này, Hội cũng đã có đánh giá, nhìn nhận, và đương nhiên, trong mặt bằng chung ấy, sẽ có những nghệ sĩ ở những mức độ khác nhau. Người ở mức độ A, người mức độ B, C… Qua vài trại, chúng ta sẽ lựa chọn những người ở mức độ A, hoặc trên loại B của các trại, tiếp tục có các hình thức củng cố, đào tạo sâu hơn, kỹ hơn cho anh em đạt đến mức độ vững chắc, sau đó mới có thể mời tham gia vào các hoạt động của Hội trong tương lai chứ Hội không đào tạo tràn lan.

Việc sáng tác, định hướng cũng sẽ tiếp tục được nâng cao dần lên theo các trại, nhằm chọn lựa những anh em có khả năng hoạt động tốt nhất, sau này sẽ giao nhiệm vụ thẩm định ảnh ở các mảng đề tài khác nhau và ở các cấp khác nhau.

PV: Vâng, xin cảm ơn ông!

Những tác phẩm ảnh nghệ thuật do anh em nghệ sĩ dự trại ở Quảng Ngãi sáng tác, cùng một số hình ảnh sinh hoạt.