Bài LÊ THU THÙY, Ảnh : HỮU THÀNH
Hàng năm cứ
vào giữa mùa đông, đầu mùa xuân, những đợt gió lạnh từ phương Bắc tràn về, xua
đuổi lũ chim trời khỏi cánh đồng quê, nơi mà suốt mùa mưa lũ ngập nước, không
được cày cấy nên cỏ dại, cá đồng, ếch nhái sinh sôi nẩy nở, và trở thành điểm
dừng chân kiếm ăn của chim trời.
Nhà chúng tôi
nằm cạnh cánh đồng và gần bãi sông, trên phần đất thổ cư; từ trong nhà có thể
nhìn thông thống qua mảnh ruộng lầy ra tận đồng vắng, qua tận làng xã phía bên
kia đồng.
Chúng tôi có
đám ruộng lầy nhỏ, gần như vuông góc, tiếp giáp với cánh đồng, tre sậy che kín,
cỏ lùm, cỏ lách mọc dày xung quanh. Cứ vào cuối đông, trên đường thiên di từ
Bắc xuống Nam, đã có nhiều loài chim chọn cánh đồng ngập nước và con sông có
nhiều bãi bồi để trú.
Lũ chim trời,
tôi gọi chúng như vậy vì không phân biệt được tên của từng loài như: Cò vàng,
cò trắng, bồ nông, cò thìa, mòng bể đầu đen mỏ ngắn, choi choi mỏ thìa, choắt
đầu đốm và choắt chân màng lớn, le le, vịt nước, gà nước, mỏ nhát… Nhiều nhất
là cò trắng, từng đôi liệng xuống cánh đồng tìm thức ăn trong ánh hoàng hôn.
Trước kia,
đám ruộng lầy này là một hố bom nằm cuối vườn, về sau gia đình tôi đã sang lấp
thành đám ruộng, nhưng do trũng lầy, thường ngập nước nên vào mùa mưa thì bỏ
hoang.
Có vài loài
chim làm tổ trên đồng, trên bãi sông, trong đám lau sậy trên đám ruộng lầy,
giữa những lùm điên điển và cả trên bờ tre sau nhà. Lũ chim trời ngủ trên bờ
tre suốt nhiều tháng trong mùa mưa lạnh. Trên vạt cỏ xanh mướt là hàng nghìn
con cò, tiếng kêu của chúng huyên náo cả vùng. Chúng rất thính nhạy, hễ nghe
động là cả đàn bay ào đi; những sải cánh trắng muốt chấp chới, quyện vào nhau
trông tuyệt đẹp. Tới mùa chim, người ta giăng bẫy khắp đồng, bắt được rất
nhiều.
Ðó là ngày
xưa, những năm gần đây cò vẫn về theo đàn, nhưng tôi thấy chúng chỉ tụ tập vào
khoảng 5, 6 giờ sáng, rồi bay đi khi mặt trời mọc. Nhiều lần muốn chụp hình
chúng, tôi rón rén tiến lại, nhưng khi còn cách khoảng 200 mét thì cả đàn vùng
bay mất. Trong số đó có một con cò chân vàng, nó đến với đàn vào cuối Tháng
Chạp năm xưa, kiếm ăn trên đám ruộng lầy phía sau hè nhà tôi. Tôi gọi nó là con
cò có nghĩa, từ ngày nó theo đàn trở lại với bầu trời.
Một lần nọ,
mấy gã nhử cò bắt mang đến một lồng đầy cò trắng mỏ vàng, được gọi là cò ruồi,
vì loài này bắt ruồi ăn; chúng khá dạn, không sợ các con vật nuôi như trâu, bò,
heo, gà, mèo, chó, và người ta có thể nuôi chơi. Trong lồng có một con cò nhỏ
bị què chân, cánh đã bị chặt gần trụi, không bay được. Cha tôi đổi một chú chó
con mà ông mới xin về để lấy con cò què. Từ đó con cò ruồi trở thành thành viên
mới trong nhà.
Dần dà, con
cò bớt sợ người, hễ thấy tôi về là nó chạy tới đón. Nó bắt hết ruồi trong nhà
thì ra vườn ruộng, săn cào cào, châu chấu, ếch nhái, cá nhỏ. Tới bữa cơm tôi
thường dành cho nó một ít tôm tép, coi như nó dùng bữa với cả nhà.
Tôi không nhớ
con cò ruồi ấy đã sống với chúng tôi bao lâu, sau một thời gian thì chân nó
lành, lông cánh mọc lại. Từ ngày mọc cánh, nhiều lần nó bay đi kiếm ăn rất xa,
mãi tận cánh đồng ở làng bên, lẻ loi, tha thẩn một mình. Chúng tôi phải chờ nó
ngủ quên trên cây thì mới bắt được mang về, rồi phải cắt bớt lông cánh để nó
không thể bay cao, bay xa nữa.
Một chiều nọ,
tôi thấy đàn cò trắng bay về rợp trời, tiếng vỗ cánh rào rào trên mái nhà, rồi
đậu khắp đồng. Con cò ruồi cố vỗ cánh bay theo nhưng vì cánh nó bị cắt lông nên
chỉ có thể lên tới ngọn tre, đậu trên đó, nhìn theo đồng loại khuất dần trong
bóng chiều.
Năm sau, lông
cánh con cò mọc đủ, một lớp lông vàng tuyệt đẹp phủ trên lưng. Cha tôi bảo nó
đã thay lông ngựa. Từ đó nó bay đi kiếm ăn tận bãi sông mà không ai còn bận tâm
đến việc cắt lông nữa. Thật ra, nó được trả tự do khi con trâu của cha tôi bị
bán đi, nó không còn bắt ruồi cho trâu nữa. Rồi một hôm nó theo đàn bay mất.
Về sau, mỗi
khi đàn cò bay về luôn có con cò cũ. Nó bay vòng trên mái, có vẻ như tìm cái
chuồng trâu và con trâu ngày trước, rồi vào tận bếp, theo tôi ra sau vườn. Có
lần tôi thấy nó len lỏi bên mộ mẹ tôi, quẩn quanh bên mộ làm tôi không dưng xúc
động.
Mùa đông năm
trước đàn cò ghé ngang cánh đồng rồi bay thẳng về phương Nam. Dù đàn không dừng
lại, tôi vẫn nhác thấy nó vẫn ghé qua nhà giây lát. Khi đàn cò bay đi theo hình
chữ V, nó vội vã bay theo.
Một chấm
trắng khuất dần vào chân trời, rồi biến mất.
