Tập thơ "LỜI NGƯỜI BÁN RONG "

Nhận tập thơ do anh Trần Mai Hưởng tặng đã lâu, tính viết vài dòng và giới thiệu trên BLOG cá nhân nhưng cứ ngại ngại làm sao ấy. Ngại bởi anh là một nhà báo lớn, thủ trưởng lớn của tôi : Tổng Giám đốc Thông Tấn xã Việt Nam. Vả lại tôi thích thơ nhưng không có đủ trình độ để bình thơ nên cứ để từ từ chầm chậm mà đọc, chiêm nghiệm rồi miên man….Hôm nay tôi mạnh dạn giới thiệu tập thơ: LỜI NGUÒI BÁN RONG  với bài viết ”Người Đi Tìm Những Vẽ Đẹp” của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam với tấm lòng trân trọng tình cảm của Nhà báo Trần Mai Hưởng dành cho tôi. Cảm ơn anh nhiều.

Người Đi Tìm Những Vẽ Đẹp

Tay run mình đỡ tháng năm

Nghe thời gian khẽ chảy ngang mặt người

Tôi muốn mở đầu bào viết ngỏ về tập thơ của nhà báo, nhà thơ Trần Mai Hưởng bằng chính hai câu thơ lục bát nói trên của tác giả. Hai câu thơ đó ở giữa nhiều những câu thơ khác, nó không phải hai câu thơ trong bài thơ mở đầu và cũng không phải hai câu thơ mà tác giả lấy làm đề từ. Nhưng tôi lấy hai câu thơ ấy làm đề từ cho những suy nghĩ của tôi về thơ ông. Tại sao tôi lại lấy hai câu thơ ấy như một đề từ, như sự mở đầu của bài viết? Trong cách nhìn của mình, tôi nhận thấy, trong tập thơ này, tác giả Trần Mai Hưởng đề cập đến nhiề không gian, thời gian và những sự kiện khác nhau, nhiều vấn đề mà con người đang phải đối mặt trong đó có cả những vấn đề thời gian trong nước và ngoài nước. Thế nhưng, điều xuyên suốt những bài thơ cho dù trực tiếp hay gián tiếp và câu hỏi vang lên không ngừng trong những bài thơ ấy là ý nghĩa đích thực của đời người và những vẻ đẹp của đời sống. cho dù ý nghĩa đích thực và vẻ đẹp ấy lại thường đi qua chúng ta thật mong manh.

Sau bao nhiêu năm sống trên thế gian này, con người Trần Mai Hưởng đã đi qua những thử thách, bao buồn vui và có những năm tháng đi qua chiến tranh cận kề cái chết, nhưng khi nhìn lại những năm tháng ấy, ông đã cảm nhận đời sống này trong một cảm xúc nâng niu, trân trọng và rung rẩy. Câu thơ “nghe thời gian khẻ chảy ngang mặt người” làm tôi thực sự xúc động và ấn tượng. Tôi như cảm nhận được ngọn gió của đời sống trong câu thơ ấy thổi qua những kiếp người trên thế gian.Tôi không bàn về nghệ thuật của câu thơ này khi mà hầu như những câu thơ viết về thời gian mà tôi biết có động từ “chảy” thì chưa ai viết “chảy ngang mặt người”  như tác giả Trần Mai Hưởng. Tôi chỉ muốn nói đến sự nhận biết lớn lao của tác giả về đời sống của một kiếp người. Không có sự nhận biết ấy, ông sẽ không có những tiếng kêu đau đớn về những giá trị đích thực và những vẻ đẹp của đời sống đang bị lãng quên và đang bị chà đạp hoặc đánh tráo. Và không có sự nhận biết ấy thì ông không thấy thời gian chảy ngang mặt người được. Câu thơ ấy giản dị và mong manh nhưng lại chó sức chứa thật lớn về kiếp người.

Trần Mai Hưởng là một nhà báo. Ông theo đuổi nghề báo trong mấy chục năm cho đến lúc về hưu. Chính thế mà một một đặc điểm nổi trội trong thơ của tác giả Trần Mai Hưởng là tính chính luận và thời sự. Cũng vì thế mà đề tài chính trị, thời sự không thể không đi vào thơ ông, nhưng chính trị  mà ông mang vào thơ là chính trị của một lương tâm, thời sự ông mang vào thơ là thời sự của một lịch sử dân tộc. Bởi thế ông viết về chính trị là viết về Nhân Dân, vì Nhân Dân là mục đích duy nhất và tối thượng của một nền chính trị chân chính:

Bao trận cuồng phong nhân dân là gió

Cuốn phăng đi cung điện đền đài

Đưa đất nước qua thời tao lọan

Lại chở về với hạt lúa củ khoai

Bao biến động nhân dân là biển

Triệu giọt li ti nên sóng cả muôn trùng

Ẩn trong những phận người phiêu dạt

Từng mảnh nhân dân khắc khoải điêu linh

Và:

Những người dân thường

Gánh xứ sở này trên vai

Đi dọc thời gian

Máu thắm từng khoảnh đất

Bởi thế ông viết về chiến tranh:

Những người giữ đất năm xưa ấy

Mây trắng giờ về muôn nẻo xa

Người còn nằm lại bên gành đá

Mùa về cây gửi những nhành hoa

                                                                 

Và đây là những câu thơ thời sự của ông:

Biển xanh qua sao lòng  không yên tĩnh

Nghe trong sống vỗ tiếng gươm khua

Hồn nước mênh mang trong gió chướng

Muôn đội hùng binh cưỡi sống hiện về.

Với lòng lương tâm và lòng trắc ẩn ấy, mà ông, một nhà báo, đã viết những câu thơ về nghề báo của mình thật đặc biệt, thật mới và thật nhân văn:

Anh ngồi đây

Âm thầm đón đợi

Những con chữ tìm tổ bay về

Như một đàn ong cần mẫn

Sang mai này

Em thấy trên tay

Ngày mới thơm trên từng đôi cánh chữ

Cập nhật những vấn đề thời sự là công việc của một nhà báo, nhưng tìm ra ý nghĩa nhân văn sâu sắc và bền vững từ những sự kiện thời sự ấy là sứ mệnh của một nhà thơ. Một nhà báo thông thường chỉ biến một sự kiện thời sự thành một sự kiện chính trị, xã hội với những lý giải và thái độ của mình… nhưng một nhà thơ thì phải biến những sự kiện chính trị, xã hội… thành sự kiện của tâm hồn. Trong mỗi bài thơ mà tác giả Trần Mai Hưởng viết về những vấn đề chính trị, xã hội… ông đều nhân ra trong mỗi sự kiện ấy là một giá trị tinh thần và một thông điệp của chủ nghĩa nhân văn. Những câu thơ, khổ thơ mà tôi trích dẫn ở trên đã minh chứng điều đó. Trong tất cả mọi điều đang diễn ra trong cuộc sống này mà ông là một nhân chứng, lúc nào ông cũng đi tìm lại những gì đã làm nên vẻ đẹp của cuộc sống đó. Trong bài thơ Hồn Làng, khổ thơ cuối cùng của bài thơ ấy, nhà thơ Trần Mai Hưởng viết:

Những nông dân không ruộng

Bỗng dưng thành mồ côi

Những làng đang tan vỡ

Hồn về đâu cả rồi?

“ Những nông dân không ruộng” là một vấn đề thời sự, một vấn đề lớn của xã hôi. Đấy là thông tin của một nhà báo. Nhưng “Những làng đang tan vỡ/ Hồn về đâu cả rồi” là vấn đề lớn của văn hóa. Và trong hai câu thơ này, một nhà thơ xuất hiện. Lúc đó, tôi hình dung thấy một kẻ lang thang đi tìm hồn của những làng quê đang tan vỡ ấy với một tiếng kêu đau lòng “Hồn về đâu cả rồi”. Tiếng kêu ấy cũng chính là lời cảnh báo về một cái chết của văn hóa dân tộc. Đấy chính là cuộc “hành hương” của một con người đi tìm lại những giá trị văn hóa, những giá trị tinh thần đã làm nên ý nghĩa sống của một con người, của một dân tộc, đã làm nên vẻ đẹp và tên gọi của xứ sở này. Cuộc “hành hương” đó để đi tìm một vùng đất hay một con người cụ thể thì chỉ là cuộc đi tìm lại những giá trị sống.  Trong những bài thơ ấy lúc nào cũng vọng lên tiếng gọi của ông, một kẻ đi tìm, không phải đi tìm lại quá  khứ mà đi tìm những vẻ đẹp đã mất. Tiếng gọi ấy lúc thì thảng thốt, lúc thì đau đớn, lúc thì buồn bã nhưng da diết và thương nhớ. Xin hay nghe tiếng goi ấy trong tâm hồn ông:

Buồn vui Nho Quế một nẻo trời

Bao nhiêu mây nước tháng năm trôi

Hỏi sông còn nhớ người tri kỷ

Con sóng xanh như khẽ mỉm cười

Một chiều về qua phố

Chạnh lòng nhớ bạn xưa

Những ngày trong trẻo ấy

Tìm ở đâu bây giờ?

Mùa thu này Hà Nội

Vẫn thấp thoáng bóng người

Trang sách xưa gõ cửa

Sao chưa về người ơi

 Từ nơi xa nghoảnh nhìn đất nước

Cuối trời kia nơi ấy quê mình

Có nỗi nhớ chia đôi bờ nhật nguyệt.

Hồn viễn xứ về nẻo củ không em…

Đặt những câu thơ, khổ thơ nói trên một cách liên tiếp là tôi muốn cho chúng ta nghe thấy tiếng gọi da diết, khắc khoải và khôn nguôi của một con người về con người và xứ sở của ông. Tiếng gọi ấy lúc trực tiếp, lúc gián tiếp trong toàn bộ các bài thơ trong tập thơ. Lòng không yêu thương con người, không yêu thương mãnh đất xứ sở này, không nỗi giận với những gì bất công, gian trá thì không cất lên được tiếng gọi ấy. Và đấy là điều đã làm nên thế giới tâm hồn và thơ ca của ông.

N.Q.T

     

(Nhà thơ NGUYỄN QUANG THIỀU

Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam )