MŨI NÉ THỜI… TI TAN

Mỏ khai thác TI TAN ở Mũi Né

                          Mấy hôm nay thởi sự VTV liên tục lên tiếng về vấn nạn Ti Tan khai thác lậu ở Mũi Né, Phan Thiết Bình Thuận. Xem mà thấy bức rứt trong lòng bởi tôi là một trong những người căm ghét nhất vấn nạn Ti Tan không phải bây giờ mà từ nhiều năm trước đây với tư cách là một nhà nhiếp ảnh kiêm trưởng Phân xã TTXVN tại tỉnh Bình Thuận.  Những câu chuyện Ti tan xứ này dần dần lộ ra trong hồi ức của tôi dù đã nghỉ hưu. Mũi Né – một vùng đất rất đẹp đẽ ai cũng biết nhất là giới nhiếp ảnh trong và ngoài nước. Những đồi cát trắng và vàng trùng trùng điệp điệp nối liền nhau  nhấp nhô tạo nên một khung cảnh huyền thoại, những bờ biển đẹp, những làng chài với bà con ngư dân hiền lành và mang đậm bản sắc miền biển.v.v… Thế nhưng thời thế thay đổi  sau vài thập niên phát triển, Mũi Né trở thành một cái “ Thủ đô Resort” và hàng trăm khu du lịch đẳng cấp xuất hiện…Tất nhiên kèm theo nó là sự  mất đi của một vùng đất hoang sơ, đẹp quyến rũ chỉ dành cho nhiếp ảnh. Vì chúng ta cũng đã biết du lịch và môi trường sẽ khó ở chung một ngôi nhà.

                              Thế nhưng, một cơn đại họa khác đã  đè nặng lên mảnh đất Mũi Né ven biển vốn hiền hòa này đó là : TI TAN. Chẳng qua đó là những hạt cát đen li ti chen lẫn trong cát mà ai đã từng đi tắm biển đều thấy trên suốt dọc vùng biển miển Trung. Cừ tưởng là những hạt than đen hiền lành té ra người ta gọi nó là TI TAN . Mà Titan được biết dùng trong các hợp kim cứng và nhẹ (đặc biệt là với sắt và nhôm) được ứng dụng trong các động cơ phản lực, tên lửa hành trình, và phi thuyền), quân đội, quy trình công nghiệp (hóa học và hóa dầu, nhà máy lọc nước biển, tủy răng, và giấy), hệ tự động, thực phẩm nông nghiệp, bộ phận giả trong y học, cấy chỉnh hình, nha khoa, thiết bị nội nha, đồ thể thao, cấy răng giả, trang sức, điện thoại di động, và các ứng dụng khác….Đây là một chất mà ông bạn vàng Phương Bắc đang thèm khát…Thế là  cách đây khoảng 10 năm, Mũi Né được hàng loạt doanh nhân từ phương Bắc kéo vào đất Mũi Né. Họ được phép đào bớt tung tất cả các vùng đất đẹp ở ven biển kể cả trong các dự án khu du lịch đang hoàn thành. Du lịch đang là mũi nhọn của sự phát triển của tình Bình Thuận đành phải xếp xó ưu tiên dành cho chất TI TAN. Hàng trăm các máy khoan đào ti tan được phép đào bới tất cả những nơi mà ho nghi là có Ti Tan để bán ra Phương Bắc. Cả một vùng đất tan hoang, môi trường bị phá hoại, đời sống một số vùng dân cư bị ảnh hưởng nặng nề mặc dù các nhà khoa học cảnh báo những hiểm họa về môi trường do bùn đỏ  từ các hồ chứa gây ra cho con người nhưng họ bất chấp. Tôi còn nhớ báo chí dịa phương và trung ương đều cảnh báo và phản ánh tình trạng khai thác ti tan bừa bãi từ suốt dãi đất dọc từ Bàu Trắng đến tận Tiến thành kéo dài hàng chục km, trong đó là Mũi Né nhưng không ăn thua vì lợi nhuận của hoạt chất này quá khũng. Nghe nói nhiều cán bộ tài nguyên môi trường đã giàu lên khi đồng lõa với nạn khai thác Ti Tan. Và, thế rồi cái gì đến nó cũng phải đến. Rạng sáng 16-6, hồ chứa nước khai thác titan của Công ty Tân Quang Cường (xã Thuận Quý, huyện Hàm Thuận Nam, Bình Thuận) bất ngờ vỡ khiến một lượng lớn bùn đỏ tràn ra ngoài gây hiểm họa cho môi trường.Trước đó năm 2013 đã có vụ vỡ hồ chứa bùn thải titan tại Công ty cổ phần đầu tư khoáng sản và thương mại Bình Thuận ngày 18-11. Đây là đã là vụ vỡ hồ chứa thứ 4 tại Bình Thuận song hình như hiểm họa của hoạt động khai thác titan vẫn không dừng lại. Người ta đã đặt nhiều câu hỏi về sự thông đồng giữa nhiều cán bộ trong bộ máy nhà nước và chủ đầu tư nên các vụ việc trên đều âm thầm  dẹp yên. Và mãi cho đến mấy ngày hôm nay, VTV mới vào cuộc…. 

                       Làm báo ở một tỉnh có những sự việc như trên thật khổ. Muốn phản ánh sự thật thì phải tiếp cận hồ sơ, tài liệu nhưng chả có đơn vị quản lý nhà nước nào thật tình muốn cung cấp. Họ cứ giấu giấu dím dím như “ mèo giấu cứt” nói toàn chuyện tốt đẹp và nữa kín nữa hở. Có vụ tìm ra được sự dối trá bên trong và có sai phạm thì viết cững chưa chắc đã được đăng vì “ yếu tố nhạy cảm” mà tôi thường được khuyên bảo. Còn chuyện chụp ảnh hiện trường các mỏ khi thác ti tan thì như lính trinh sát không bằng. Một lần tôi ra đồi cát trong một buổi chiều hoàng hôn tuyệt đẹp với quyết tâm chụp cho được những khung cảnh khai thác Ti Tan làm tan hoang môi trường. Tôi đi chụp vì bản năng nghề nghiệp chứ chả có ai giao nhiệm vụ vì cứ nghỉ làm báo ở xứ này mà không có bộ sưu tập ảnh về NẠN KHAI THÁC TI TAN để làm tư liệu riêng cho mình thì quá dở. Thế là tôi quyết liều mạng. Tôi mới leo lên lưng chừng con đồi cát dốc đứng cao vút thì đã bị mấy chàng bảo vệ chặn lại “ Anh đi đâu đó?”. Tôi bảo “ Tôi là nghệ sĩ nhiếp ảnh đi săn tìm cảnh hoàng hôn khi những đàn bò về chuồng và nghe nói khu vực này đẹp lắm đó các anh!” Bọn họ nhìn tôi quan sát từ trên xuống hình như thấy tướng tá “ đàng hoàng” nên gật đầu cho đi. Đây là lần đầu tiên tôi được chấp nhận đi đến khu vực mỏ ti tan chứ không bị đuổi như các lần trước đây. Đứng trên đỉnh đồi cát cao ở con đường ra bàu trắng tôi không tin vào mắt mình khi nhìn rõ cả một công trình đồ sộ khai thác tin tan  được dấu  kín mà những ai qua lại trên đường sẽ không bao giò nhìn thấy. Một con quái vật thực sự…

                      Ngày 18/11/2013, tôi được báo có một vụ vở hồ chưa bùn đỏ ở Tiến Thành. Tôi lao đi trong buổi trưa nắng gắt trên con đường nhựa đẹp đẻ của một khu du lịch mới mở sau này ở Phan Thiết – Bình Thuận. Đến đoạn đường  vào xã Thuận Quí, huyện Hàm Thuận Nam tôi đã bị chặn lại bởi một lớp bùn đỏ tràn qua đường từ cái hồ chứa bùn đỏ bị vỡ từ tối hôm qua. Tôi lấy máy ảnh ra chụp với sự quan sát, dò xét của những nhân viên trong công ty bị vở hồ chứa. Một anh hất hàm hỏi “ Anh chụp làm gì?”Tôi bảo “ Tôi là khách du lịch đi qua đây thấy màu đỏ hay hay nên chụp vài kiểu làm kỷ niệm đó mà..” Một cảnh tường hoang tàn thật sự khi tôi quyết định chụp cho hết tất cả cảnh vở bùn đỏ ở đây. Tôi chay đi xa và dừng  xe ở khoảng cảnh 3 km cách hồ chứa bắt đầu len lét leo lên cồn cát cao trong tư thế vừa bò vừa núp như lính trinh sát . Tôi hình dung thế vì chưa đi lính bao giờ kkk. Ở những nơi khai thác ti tan họ thường bố trí hàng chụt chốt bảo vệ để ngăn chặn người lạ đến xem nên chụp ảnh được những cảnh này là một nổ lực to lớn của mấy thằng cha có tính hiếu kì, trong đó có tôi. Chính vì vậy, có được một bộ sưu tập ảnh : KHAI THÁC TI TAN Ở MŨI NÉ – BÌNH THUẬN  tôi luôn tự hào. Còn chuyện VTV bây giờ mới đưa lên nạn khai thác ti tan trái phép ở Mũi Né thât ra qua muộn bởi đã TAN HOANG cả một vùng đất đẹp./.

( Trích bộ sưu tập ảnh khai thác TI TAN do Hữu Thành thực hiện )